Yeni dünya düzeninde gün geçtikçe önemi anlaşılan ve kısa süre önce ortaya çıkmış bir hukuk dalı olan fikri ve sınai mülkiyet hukuku kısaca mali değere sahip fikri emek ürünlerini korumayı amaçlar. Bu doğrultuda Paris Sözleşmesi (20 Mart 1883) Sınai Mülkiyetin korunmasına ilişkin ilk sözleşme olarak karşımıza çıkmaktadır. Paris Sözleşmesinin iki temel ilkesi vardır, bunlardan birincisi “milli muamele” yani bütün üye ülkelere aynı imkanların sağlanması gerekliliğidir. İkincisi ise “rüçhan hakkı” dır (öncelik hakkı). WIPO (World Intellectual Property Organization) dünyada dengeli ve ulaşılabilir bir fikri mülkiyet sistemi kurabilmek ve bunu yönetebilmek için oluşturulmuş uluslararası kuruluşların en belirginidir. WIPO’nun temel amacı, fikri mülkiyet haklarının bütün dünyada etkin biçimde korunmasına yönelik çalışmalar yapmak ve WIPO tarafından yönetilen antlaşmalar gereği kurulan fikri mülkiyet birlikleri arasındaki idari işbirliğini sağlamaktır.
Paris Sözleşmesi’ne Türkiye 10 Ekim 1925 yılında katılmıştır.
WIPO’ya üye ülke sayısı güncel olarak 188’dir. Türkiye ise 14 ağustos 1975’te üye olmuştur.
Ulusal anlamdaki yasal düzenlemeler (Türkiye)
5846 sayılı Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu
6769 sayılı Sınai Mülkiyet Kanunu
Somut ve soyut ürünlerin orijinalliğinin devam etmesi, ürünlere üçüncü kişilere karşı koruma sağlanması en az ürünün yaratımı kadar önemlidir. Buradan da anlaşılacağı üzere Fikri ve Sınai Mülkiyet Hukuku’nun esas gelişimi sanayi ve üretimin çeşitlenmesine/artmasına bağlıdır.
Fikri ve Sınai Mülkiyet Hakkında Bilmeniz Gerekenler:
Bir buluşa patent alınabilmesi için gerekli ölçütler nelerdir?
Patentlenebilirlik Kriterleri (buluş için) :
1.Yenilik
2.Buluş Basamağı
3.Sanayiye uygulanabilirlik
Patentler kaç yıllık süre ile korunur?
Patentler başvuru tarihinden itibaren 20 yıl süre ile başvuru sahibine, buluşu; üretme, satma, lisans verme gibi hakları sağlar. Bu süre içerisinde patent sahibi patentin devamlılığının korunması için her yıl ücret öder. 20 yıl sonra patentler halka mal olur ve herkes faydalanabilir.
Marka koruması nedir?
Üretilen ürünün veya verilen hizmetin ayırt edici olmasını sağlayan işarettir. Marka tescilinin koruma süresi 10 yıldır ve bu süre her 10 yılda bir uzatılabilir.
Endüstriyel tasarım nedir?
Üretilen ürünün/ buluşun görsel özelliklerinin korunmasını sağlar.
Telif hakları nasıl korunur ve ne kadar süre için korumalar geçerlidir?
Fikir ve Sanat Eserleri Kanunu kapsamında korunan eserler, eserin yaratıldığı andan başlayan bir korumadan yararlanır. Eserin herhangi bir kuruma kayıt (tescil) ettirilmesine ya da onaylattırılmasına gerek yoktur.
Ancak eser üzerindeki hakların korunması ve özellikle hak sahipliklerinin belirlenmesinde ispat kolaylığı sağlanması amacıyla bazı işlemlerin yapılması mümkündür.
1- İsteğe bağlı kayıt veya tescil
2- Noter tarafından düzenlenen ya da onaylanan hak sahipliği belgeleri
*Rüçhan Hakkı nedir?
Rüçhan hakkından (öncelik hakkı) yararlanılarak yapılan bir patent başvurusunda; Paris Sözleşmesi’ne taraf herhangi bir ülkede yapılan patent başvurusu sayesinde, sözleşmeye taraf ülkelerde, üçüncü kişilerin (sonradan) yapacakları patent başvurusuna karşı koruma sağlanır. Yani sözleşmeye taraf herhangi bir ülkede yapılan ilk patent başvuru tarihi diğer taraf ülkeler için de esas alınabilir.
Yazar: Ece AKYOL
Kaynakça