top of page
Ara
Yazarın fotoğrafıİlayda İleri
2 Mar 20213 dakikada okunur

KURTULUŞ MU, MEŞRUİYET Mİ? : AİHS

Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi, (European Human Rights Convention) 4 Kasım 1950 tarihinde, İnsan Hakları Bildirisi’nde bulunan hakları topluca güvence altına almak amacıyla Avrupa Konseyi üyelerinin üzerinde anlaştıkları metindir.

 

Avrupa Konseyi üyesi devletlerin dışişleri bakanları tarafından, Roma’da 4 Kasım 1950 tarihinde imzalanmış ve 3 Eylül 1953 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 2015 yılı Mayıs ayı itibariyle, Avrupa Konseyi üyesi 47 devletin tümü Sözleşmeye taraftır.



Türkiye sözleşmeyi, 4 Kasım 1950 tarihinde imzalamıştır. 10 Mart 1954 tarih ve 6366 sayılı Onay Kanunu, 19 Mart 1954 tarih ve 8662 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır. Onay belgeleri, 18 Mayıs 1954 tarihinde Avrupa Konseyi Genel Sekreterliği’ne tevdi edilmiş ve sözleşme, Türkiye bakımından bu tarihte yürürlüğe girmiştir.





Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM), uluslararası bir teşkilat olan Avrupa Konseyi'ne bağlı olarak 1959 yılında kurulmuş uluslararası bir mahkemedir. Mahkeme, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi ve ek protokolleriyle güvence altına alınmış olan temel hakların çiğnenmesi durumunda bireylerin, toplulukların, tüzel kişilerin ve diğer devletlerin, belirli usul ve kurallar dahilinde başvurabileceği bir yargı merciidir. 47 Avrupa Konseyi üyesi, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin yargı yetkisini tanımaktadır. Mahkeme, Fransa’nın Strasbourg şehrinde bulunmaktadır.



Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’ne dayandırılarak AİHM’e başvurulan davaların konuları çeşitlilik göstermektedir. Bunlardan bazıları:

















Bu dava dosyalarının Türkçe çevirisine, ilgili konunun üzerine tıklama ile ulaşılabilmektedir. Ayrıca bu dosyaların, AİHM’nin ilgili sayfasında Fransızca, Arapça, Hırvatça, Almanca, Yunanca, İtalyanca, Lehçe, Rumence, Rusça, Slovakça, İspanyolca çevirilerine ulaşmak mümkündür.



Sahip olduğu içtihat analiziyle insanların eşitliğine vurgu yapan bilgi notları, mahkeme ve yayınları hakkında haber sağlamanın yanı sıra mahkemenin özel ilgi alanı olarak değerlendirilen davalarının hukuki özetlerini içerir. Her özetin bir başlığı vardır ve sözleşme makalesi ve anahtar kelimeye göre düzenlenmiştir. HUDOC’ta yasal özetler de mevcuttur.

Bilgi Notunun bir versiyonu, Ocak 2019'dan itibaren aylık olarak yayınlanmaya başlamış ve 1998'den beri yayınlanan geçici versiyonların yerini almıştır.


Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi- Yaşayan Bir Enstrüman

Bu, sözleşmeyi, gelişimini ve Madde ve Protokollerini okunması kolay bir tarzda sunan Sözleşme hakkında eğitici bir yayındır.


The European Convention on Human Rights – A living instrument




Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi

AİHS: İnsan Hakları ve Temel Özgürlüklerin Korunmasına İlişkin Sözleşme, Ek Protokol, Protokol No. 4/6/7/12/13/16 olmak üzere 8 kısımdan oluşur.


İlk İki Maddesi


MADDE 1

İnsan haklarına saygı yükümlülüğü

Yüksek Sözleşmeci Taraflar kendi yetki alanları içinde bulunan herkesin, bu Sözleşme’nin birinci bölümünde açıklanan hak ve özgürlüklerden yararlanmalarını sağlarlar.


BÖLÜM I

HAK VE ÖZGÜRLÜKLER

MADDE 2

Yaşam hakkı

1. Herkesin yaşam hakkı yasayla korunur. Yasanın ölüm cezası ile cezalandırdığı bir suçtan dolayı hakkında mahkemece hükmedilen bu cezanın infaz edilmesi dışında, hiç kimsenin yaşamına kasten son verilemez.

2. Ölüm, aşağıdaki durumlardan birinde mutlak zorunlu olanı aşmayacak bir güç kullanımı sonucunda meydana gelmişse, bu maddenin ihlaline neden olmuş sayılmaz:

a) Bir kimsenin yasa dışı şiddete karşı korunmasının sağlanması;

b) Bir kimsenin usulüne uygun olarak yakalanmasını gerçekleştirme veya usulüne uygun olarak tutulu bulunan bir kişinin kaçmasını önleme;

c) Bir ayaklanma veya isyanın yasaya uygun olarak bastırılması


Roma, 4 Kasım 1950


AİHS, 1950'de kabul edilmesinden bu yana, sözleşme birkaç kez değiştirilmiş ve orijinal metinde belirtilenlere ek olarak birçok hakla tamamlanmıştır.







4 Kasım 2020’de 70. Yılını dolduran bu sözleşme, İnsan Hakları Evrensel Beyannamesi'nde belirtilen hakları netleştiren ve bu hakları bağlayıcı hale getiren ilk araçtır. Yaşama hakkı ya da işkence yasağı gibi devletler tarafından asla ihlal edilemeyecek mutlak hakları ortaya koyar ve demokratik bir toplumda yalnızca gerektiğinde kanunla sınırlanabilen belirli hak ve özgürlükleri korur. (örneğin; özgürlük ve güvenlik hakkı veya özel hayata ve aile hayatına saygı hakkı)

Ek protokollerin kabul edilmesiyle ilk metne, özellikle ölüm cezasının kaldırılması, mülkiyetin korunması, serbest seçim hakkı veya dolaşım özgürlüğü ile ilgili bir dizi hak eklenmiştir.



‘‘Herkesin fikir ve ifade özgürlüğü hakkı vardır; bu hak, müdahale olmaksızın görüş sahibi olma ve sınırlardan bağımsız olarak herhangi bir medya aracılığıyla bilgi ve fikir arama, alma ve verme özgürlüğünü içerir.’’

70 yaşındaki AİHS; uygulama alanlarının artması, insanların temel özgürlüklerini koruma altına alması nedeniyle önemli bir sözleşmedir. Dünya’da terör, toplumsal cinsiyet eşitsizlikleri, şiddet, cinsel suçlar, ırk, din, dil ve her türlü farklılık üzerinden uygulanan ayrımcılık gibi uygulamalar yaşadığı sürece insanlığın rahat bir nefes alamayacağını bilmeli ve bu uygulamaların karşısında yer almalıyız.


‘‘Temel insan haklarının varlığını reddeden bir sistem içinde, korku günün düzeni olma eğilimindedir.’’
- Aung San Suu Kyi


Yazar: İlayda İLERİ

 

KAYNAKÇA

381 görüntüleme0 yorum

Son Yazılar

Hepsini Gör

Comments

bottom of page